Skulpture u javnom prostoru grada Čačka iz fonda Umetničke galerije „Nadežda Petrović”

Čačak - Umetnička galerija „Nadežda Petrović” u svom fondu baštini devet skulptura koje su postavljene u javnom prostoru.

Međutim, kako je praksa pokazala, sugrađani i gosti koji posećuju naš grad, nisu bliže upoznati sa osnovnim informacijama koje se tiču ovih
skulptura – imena autora, naziva skulptura ili njenim značenjem. Zbog toga je postavljena ulična galerija na novootvorenom šetalištu, sa ciljem da pruži osnovne informacije o javnim skulpturama na teritoriji našeg grada i ujedno zainteresuje sugrađane i posetioce da posete mesta u gradu gde se nalaze skulpture i istraže više o njima. Ulična galerija pored ovih osnovnih informacija pruža i širu, ali ne (pre)opširnu, priču o svakoj od ovih skulptura upoznajući javnost sa njima, ali i bogatim fondom Umetničke galerije čiji su deo.

Uključenje emitovano u emisiji „Jutro” na Prvoj televiziji

Autorka ulične galerije je kustoskinja Umetničke Galerije „Nadežda Petrović" Katarina Stevlić, dok je za dizajn bio zadužen Mirko Tutunović (Grafički studio „Tačka”) a za fotografiju majstor fotografije Milenko Savović.

Oskar Berbelja, Stojeći ženski akt, kamen, 180cm, Gradski park
Skulptura je smeštena u Gradskom parku („Veliki park“) i predstavlja stojeći ženski akt sa rukom preko očiju. U pitanju je konvencionalno komponovana skulptura bez značajnijih vajarskih inovacija. Ovim skulpturama pripadaju skulpture stojećih ženskih aktova i biste u kamenu i bronzi koje je Berbelja intezivno izrađivao na početku svoje karijere. Na prvi pogled, „Stojeći ženski akt“ odaje utisak monotone obrade kamena, bez previše detalja, tek naglašenog pramena kose ili grudi, ali sa jasno definisanim prstima na rukama. Kada se posmatra kao celina sa reljefasto obrađenim kamenom na kojem stoji, stiče se utisak dinamičnosti.

Foto: Jovan Nikolić, Video Media Svet

Oskar Berbelja, Dvoje (zagrljaj), 1958, kamen, 132cm, Dvorište Umetničke galerije „Nadežda Petrović“

Skulptura predstavlja dvoje u zagrljaju, koji su anatomski svedeni do same konture. Nakon modernistički klasičnih početaka bio je to prelaz ka redukciji kroz znatno pojednostavljenje oblika i forme koji su ga potpuno odveli ka asocijativnim skulpturalnim oblicima, koji su se zadržali u njegovom radu sve do prelaska na biomorfne i spiralne oblike.

Oskar Berbelja, Devojčica, bronza, 132cm, Fontana kod Robne kuće „Partizanka“ (Gradsko šetalište)
Skulptura „Devojčica“ (Stid) prvobitno je bila urađena u kamenu i postavljena u kružnoj fontani ispred zgrade Glavne pošte 1959, ali je uništena. To je prva moderna i slobodna skulptura u Čačku, ujedno i jedna od prvih skulptura u fontani koje je Berbelja uradio. Oblik fontane je odgovarao obliku zgrade ispred koje je postavljena. Danas se takva skulptura u bronzi nalazi takođe u kružnoj fontani, ali na platou iza Robne kuće.

Branko Ćalović, direktor Umetničke galerije „Nadežda Petrović”,Foto: Jovan Nikolić, Video Media Svet

Oskar Berbelja, Spirala, kamen, 77cm, Gradski park
U svojim spiralnim kamenim formama Berbelja je oživeo jedan od osnovnih biomorfnih oblika. Spirala je kao motiv korišćena oduvek i to kao simbol neprekidnog protoka vremena, a umetniku je ovaj oblik bio pogodan kreativni izazov za dublje promišljanje na polju obrade materijala postigavši tzv. „autonomiju oblika“. Autonomna struktura i ritmika spiralne kamene forme sama po sebi poseduje određenu emotivnu napetost koja se snažno prenosi i na posmatrača.

Oskar Berbelja, Kompozicija, kamen i staklo, 77,5cm, Gradski park
Radi se o kompoziciji spiralne kamene forme koja je dobila unutrašnji otvor, odnosno šupljinu ispunjenu staklom. Ove skulptoralne forme su na granici biomorfnih oblika (spiralne površine – puž, školjka) i konstruisanih apstraktnih formi grube reljefaste obrade kamena sa umetnutim elementima (uglavnom je reč o staklu). Ovakvim postupkom Berbelja je postigao skoro pa nemoguće – stvorio je harmoniju u destruktivnom postupku prodora kamene forme oštrom staklenom površinom. Ovde se prepoznaje tzv. statički dinamizam – situacija kada statične skulpturalne mase (u njegovom slučaju jedinstven spoj kamena i oštrih staklenih šiljaka) „teže sastavljanju sa tendencijom da se nikada ne sastave“, pa tako naizgled nemoguć spoj rezultira mogućim pozitivnim efektom. Kroz oblike spirale, a u kombinaciji sa materijalima koji nisu kamen, uspeo je da kroz svoje skulpture pruži efekte sudaranja i rasipanja i materijala i svetlosti.

Foto: Jovan Nikolić, Video Media Svet

Mrđan Bajić, Zvezda ili anđeo, 2014, kombinovana tehnika, h=360cm, Dvorište Umetničke galerije „Nadežda Petrović“

Skulptura je postavljena 2014. godine i ujedno je realizacija nagrade Galerije sa 26. Memorijala Nadežde Petrović 2012. Ukrštanjem predstave geometrijske zvezdolike forme, u našem području nikad ispražnjene od ideološkog konteksta, sa predstavom glave anđela ugrađene u našu memoriju, potvrđivane i domaćim srednjovekovnim fresko-slikarstvom, umetnik je izradio skulpturu kao odgovor na parkovsku spomeničku tradiciju gde su prikazane znamenite ličnosti, obično markirane ideološki epohom koja ih podiže. Bajić ovom skulpturom pokušava da proizvede vizuelni paradoks, formu koja provocira promenljivo perceptivno zaključivanje, jer religija i ideologija nisu samo fundamentalni međaši razvoja same zajednice, kojoj i bez svoje odluke pripadamo, kao što su i korektivi i oformitelji naše elementarne percepcije realnosti. Spajanjem naizgled nespojivog, generiše se novi narativ nemogućeg razrešenja, kao što se otvara pitanje percepcije u svesti svakog pojedinačnog posmatrača.

Živko Grozdanić Gera, Alegorija o čekiću, 2014, čelični lim, 250h90h500cm, Roda centar
Trodelna skulptoralna celina (tri čekića) projektovana je sa idejom da se na simboličan način predstavi jedna epoha istorije grada, odnosno da se zaustavi brisanje i zaboravljanje jednog vremena i načina korišćenja društva kao specifičnog kataloga događaja istorije. Čekić kao alat je opšteprisutan i dostupan, ujedno je i vrsta logoa preduzeća stare industrije, danas i logo multinacionalnih kompanija. Smešten u delu grada gde su se nekada nalazile poznate fabrike istovremeno govori o propasti sistema socijalističke industrijske ere, ali i otvara mogućnost za estetski i umetnički život običnog alata.

Miško Pavlović, Kad na pečurki rodi grožđe, 2014, aluminijum, 2,5 i 4m, Centar za pružanje socijalne zaštite „Zračak“
Miško Pavlović i grupa TAT iz Beograda poznati su po „zelenim skulpturama“ koje predstavljaju simbiozu likovnih umetnosti i botanike. Skulpture pečurki obrasle vinovom lozom imaju simboličku i praktično-vaspitnu vrednost (koja podrazumeva da štićenici u okviru radne terapije zalivaju i brinu o biljkama, ali i da beru plodove). Pečurke rastu tiho i nenametljivo u senci krupnijih i impozantnijih stabala, u vlažnim i hladovitim mestima, skrajnute i sklonjene od uobičajenih tokova života baš kao i osobe sa specijalnim potrebama. S druge strane, osobama sa posebnim potrebama je potrebna toplina, nega i pažnja kao i vinovoj lozi. Tako se ove dve karakteristike spajaju u jednu alegoričnu skulpturalnu celinu, nenametljivu, a prisutnu i plodonosnu.

Olga Jevrić, Raspon u tenziji (Čačak), 2023, cement, ferioksid, gvožđe, 320h450h300cm, Gradski bedem

Foto: Jovan Nikolić, Video Media Svet

Nakon višegodišnjih napora da se realizuje postavljanje monumentalne skulpture Olge Jevrić u javnom prostoru, ona je, konačno, postavljena 2023. godine na Gradskom bedemu. Gotovo linearna forma razuđenih masa skulpture zahvata prostor koji se dinamičnim strujanjima provlači kroz šupljine kompozicije i nagoveštava put prema potpunoj slobodi. Svoje skulpture izrađuje u oporom i surovom materijalu, sa poetičkim nabojem, ne bežeći od spontanosti, uslovljeno krajnjim, duboko promišljenim ciljem, strukturisanjem masa i prostora kao ravnopravnih činilaca konačnog dela zasnovanog na dejstvima dijalektičkih principa ugledanja na samu prirodu. „Na mene nije uticao niko, uticala je priroda. Bogatstvo prirodnih oblika. Ako umete da čitate prirodne oblike, vi ih onda pretvarate u stvaralački problem.“ „Raspon u tenziji“ pripada korpusu dela sa geometrizovanim blokovima.

GZS